Stary Rynek (Zawiercie)

---

Położenie

„Stary Rynek, położony w zachodniej części Zawiercia, jest otoczony z różnych stron. Wschodnią granicą stanowi linia kolejowa, a drogą krajową nr 78 można do niego dotrzeć od strony południowej. Dodatkowo, przylegające do rynku ulice, takie jak Zachodnia, Cerefisko oraz Podmiejska, wyznaczają jego granice.”

W sąsiedztwie Starego Rynku można znaleźć osiedle TAZ, które jest istotnym punktem w tej okolicy.

Charakterystyka

Stary Rynek jest osiedlem, które wyróżnia się zabudową wielorodzinną, liczącą łącznie 76 budynków. Co więcej, jest to miejsce, gdzie znajdują się największe w Zawierciu budynki wybudowane przed 1945 rokiem, a ich liczba wynosi 58. W 2015 roku obszar ten zamieszkiwało 3482 mieszkańców, co odzwierciedla jego znaczenie społeczne.

Jednakże, życie w Starym Rynku wiąże się z pewnymi trudnościami, o czym świadczą niepokojące statystyki. Osiedle charakteryzuje się najwyższym w skali miasta wskaźnikiem bezrobocia, który wynosi 85,6 osób na 1000 mieszkańców. Dodatkowo, warto zwrócić uwagę na wskaźnik przestępczości, wynoszący 38,5 przestępstw na 1000 osób, co może budzić obawy mieszkańców.

Problemy środowiskowe są kolejnym wyzwaniem, przed którymi stoi Stary Rynek. Jego niekorzystny stan naturalny wynika z niskiej emisji zanieczyszczeń, zanieczyszczenia rzeki Warty oraz bliskości terenów przemysłowych, co znacząco wpływa na jakość życia mieszkańców.

Pomimo tych trudności, osiedle osiąga sukcesy w zakresie dostępności usług. Stary Rynek przoduje w mieście, jeśli chodzi o zagęszczenie placówek handlowych, co czyni go kluczowym miejscem do robienia zakupów dla mieszkańców.

Do ulic wchodzących w skład osiedla należą: 11 Listopada, Apteczna, Bankowa, Bliska, Cerefisko, Ciasna, Dawna, plac Dąbrowskiego, Dobra, Hoża, Kopernika, Księżycowa, Lepsza, Marszałkowska, Morelowa, Piesza, Podmiejska, Porębska, Robotnicza, Rolnicza, Staroszkolna, Stary Rynek, Szkolna, Ślepa, Widok, Włodowska, Wspólna, Zachodnia, Żurawia, Żyły oraz w części Mrzygłodzka.

Historia

Historia osiedla Stary Rynek w Zawierciu ma swoje korzenie w przemyśle włókienniczym. Została zapoczątkowana w 1833 roku, gdy Piotr Gostkowski otworzył przędzalnię bawełny, stając się pionierem tego typu działalności w regionie Zagłębia Dąbrowskiego. Po licznych przekształceniach własnościowych, a także tragicznym pożarze w 1877 roku, zakład przeszedł pod zarząd TAZ w 1878. Zaledwie trzy lata później, w 1881 roku, TAZ zainwestował w budowę szpitala dla swoich pracowników. Jednak na przełomie XIX wieku okoliczne warunki życia były niedopuszczalne, a mieszkania były określane przez „Tydzień Piotrkowski” jako „wilgotne, ciasne i brudne”.

Nazwa Starego Rynku wywodzi się od ulicy, która przez nie przebiega. Obszar ten, na początku XX wieku, stał się kluczowym punktem handlowym Zawiercia. Oto kilka ważnych faktów dotyczących jego historii:

• w 1904 roku gubernator piotrkowski zatwierdził organizowanie targów w każdy czwarty czwartek miesiąca,
• w tym czasie nastąpił rozwój infrastruktury w okolicach Nowego Rynku, gdzie powstały nowe ulice, takie jak Apteczna, Hoża, Marszałkowska,
• w 1921 roku wprowadzono uchwałę o budowie trotuarów na ulicach Marszałkowskiej i Aptecznej.

Po I wojnie światowej, wiele sklepów w okolicach Nowego Rynku było własnością Żydów, którzy od 1880 roku posiadali w Zawierciu synagogę, a w 1905 roku powołali gminę przy ulicy Hożej. W okresie międzywojennym na osiedlu Stary Rynek funkcjonowały także szkoły, biblioteka, apteka oraz różnorodne związki zawodowe.

W maju 1941 roku, po wkroczeniu Niemców do Zawiercia, powstało getto, które obejmowało ulice: Stary Rynek, Nowy Rynek, Apteczną, Widok, Marszałkowską, Ciemną, Ciasną i Górnośląską. W sierpniu 1943 roku getto zostało zlikwidowane.

Po II wojnie światowej na Starym Rynku zbudowano Zawierciańskie Zakłady Przemysłu Bawełnianego oraz otworzono technikum samochodowe i szkołę handlową. W 1950 roku powstało także boisko klubu sportowego „Włókniarz”. Ulice Nowy Rynek i Marszałkowska stały się głównymi centrami handlowymi w Zawierciu. W 1970 roku nad częścią Nowego Rynku zbudowano wiadukt na torami kolejowymi, a dwa lata później zmieniono jego nazwę na plac Jarosława Dąbrowskiego.

Po 1989 roku przeprowadzono renowacje budynków wzdłuż Marszałkowskiej. Ulica ta wraz z Apteczną i Hożą nadal odgrywała ważną rolę w handlu. Na początku XXI wieku zauważono znaczący wzrost liczby zamkniętych lokali w tej okolicy.

Zabytki

W obrębie gminnej ewidencji zabytków znajdują się różnorodne obiekty, które stanowią integralną część historycznego krajobrazu osiedla. Na terenie Starego Rynku zidentyfikowano szereg unikalnych budynków, które mają swe miejsce w tym wyjątkowym rejestrze. Oto lista obiektów, które zasługują na szczególną uwagę:

• budynek dawniej wykorzystywanej mieszalni odpadów bawełny, znajdujący się pod adresem 11 Listopada 2,
• budynek przędzalni odpadów bawełny, również zlokalizowany przy 11 Listopada 2,
• budynek ryowni i drapalni, który również znajduje się pod tym samym adresem,
• budynek byłej farbiarni, dostępny przy 11 Listopada 2,
• budynek dawnego warsztatu, także z 11 Listopada 2,
• budynek, w którym mieściła się kuchnia i laboratorium, znowu 11 Listopada 2,
• naziemne łączniki między budynkami, 11 Listopada 2,
• dawna blicharnia, zlokalizowana pod adresem 11 Listopada 2,
• budynek byłej kotłowni, mieszczący się przy 11 Listopada 2,
• mur odgradzający teren przemysłowy od torów kolejowych, również 11 Listopada 2,
• dawna przędzalnia z 11 Listopada 9,
• układ urbanistyczny osiedla robotniczego z adresami 11 Listopada 8–18 oraz Staroszkolna 3–11,
• budynek mieszkalny, który dawniej pełnił funkcję szpitala, usytuowany przy 11 Listopada 20,
• budynek o charakterze usługowym przy Bankowej 4,
• kapliczka pod wezwaniem Jana Nepomucena, znajdująca się na skrzyżowaniu ulic Kopernika i Porębskiej,
• budynek mieszkalno-usługowy przy Marszałkowskiej 29,
• budynek mieszkalno-usługowy przy Marszałkowskiej 31,
• synagoga umiejscowiona na Marszałkowskiej 41,
• most na Warcie, który powstał w 1908 roku, usytuowany na rogu Starego Rynku oraz Aptecznej.

Każdy z wymienionych obiektów odzwierciedla bogatą historię regionu i jego przemysłowe dziedzictwo, a ich zachowanie jest kluczowe dla przyszłych pokoleń.

---

Oceń: Stary Rynek (Zawiercie)

---