Centrum (Zawiercie)

---

Charakterystyka

Osiedle charakteryzujące się dużą gęstością zaludnienia, jakim jest „Centrum”, obejmuje w swojej strukturze 122 budynki wielorodzinne. Zgodnie z danymi z 2015 roku, jego populacja wynosiła 11590 mieszkańców, co stanowi aż 23% ogólnego liczby ludności Zawiercia. Taki czynnik czyni to osiedle najliczniej zaludnionym w obrębie całego miasta.

W skład obszaru osiedla wchodzą liczne ulice, które nadają mu charakterystyczny kształt. Są to m.in.: 3 Maja, Batorego, Daszyńskiego, Dmowskiego, Gdańska, Grunwaldzka, Jagiellońska, Jaskrowa, Jaśminowa, Junacka, Kasprowicza, Kilińskiego, Kościuszki, Mokra, Mostowa, Paderewskiego (częściowo), Piastowska, Piekarska, Piękna, Podleśna, Pomorska, Powstańców Śląskich, Pszczelna, Pszczelne Łąki, Pułaskiego, Reymonta, Rokicka, Równoległa, Sadowników, Sądowa, Sikorskiego, Składowa, Skłodowskiej-Curie, Słowackiego, Spacerowa, Ściegiennego, Wronia, Wschodnia, Wykładana, Wyszyńskiego, Zakręt, Zegadłowicza oraz Żwirki i Wigury.

Warto zauważyć, że pewne ulice, takie jak: Batorego, Kasprowicza, Kościuszki, Paderewskiego, Piastowska, Powstańców Śląskich oraz Żwirki i Wigury, wcześniej były częścią osiedla Paderewskiego, co świadczy o historycznych zmianach w zagospodarowaniu przestrzennym tego obszaru.

Historia

Rozwój centrum Zawiercia jest ściśle związany z budową dworca kolejowego, co było katalizatorem zwiększonego napływu mieszkańców. Budowa pierwszego dworca miała miejsce w 1890 roku, a Kiedy zaś powstał drugi, zaprojektowany przez Czesława Domaniewskiego, prace trwały od 1910 do 1913 roku. Wcześniej, w latach 1896–1903, w tej części miasta powstał kościół pw. Apostołów Piotra i Pawła w Zawierciu, a w 1901 roku ulica Kościelna, znajdująca się przy nim (dzisiejsza ulica Kościuszki), została wybrukowana. Na przestrzeni lat do rozwoju infrastruktury dołączyły kolejne ważne obiekty.

W 1898 roku otwarto w tej okolicy Gimnazjum Żeńskie, a jedno z kolejnych istotnych miejsc, przytułek dla bezdomnych, powstał w 1909 roku przy ulicy Kupieckiej (dzisiejszej Skłodowskiej-Curie). Zanim zaczął się okres I wojny światowej, na ulicy Pilickiej (aktualnie Powstańców Śląskich) zbudowano Dom Udziałowy, w którym mieściła się księgarnia, a od 1915 roku funkcjonowało Biuro Werbunkowe Legionów Polskich.

W 1917 roku w centrum Zawiercia miała swoje siedziby Rada Miejska. W okresie międzywojennym obszar ten tętnił życiem i różnorodnością: znajdowały się tu fabryki (m.in. Fabryka Wyrobów Metalowych i Haceli „Ułan”), szkoły (takie jak Szkoła Podstawowa nr 4 oraz Szkoła Handlowa), urzędy (w tym urząd skarbowy), sąd oraz różnorakie placówki zdrowotne. Zarówno hotele, jak i kina (np. „Luna”, „Apollo”, „Arlekin”, „Promień”) oraz punkty gastronomiczne (restauracje, cukiernie, herbaciarni, wędliniarnia, kawiarnia, piwiarnia, gorzelnia) i usługowe (drukarnie, zakłady fotograficzne) zaspokajały potrzeby mieszkańców. W tym czasie działały również redakcje pism takich jak „Głos Zawiercia”, „Expres Zagłębia” i „Kurier Zachodni-Iskra”.

W tamtym czasie centrum miasta charakteryzowało się chaotyczną zabudową, jednak udało się wykształcić funkcjonalną sieć ulic. Szczególną rolę odgrywała ulica 3 Maja, uznawana za reprezentacyjną arteria śródmieścia, która jako pierwsza w Zawierciu została pokryta smołowanym materiałem w 1927 roku. Na tej ulicy, w 1930 roku przed budynkiem magistratu, miało miejsce tragiczne wydarzenie znane jako krwawy piątek.

W 1939 roku, po zajęciu Zawiercia przez Niemców, w okolicy ulicy Kościuszki miały miejsce wyburzenia, które miały na celu utworzenie dzielnicy niemieckiej. W trakcie II wojny światowej w centrum miasta siedziby miały m.in. Arbeitsamt, Kripo, Gestapo oraz NSDAP. Natomiast przy Warthe-Straße (dzisiejsza Kościuszki) funkcjonował lokalny oddział organizacji „Płomień”.

Zaakcentowany rozwój współczesnego osiedla rozpoczął się w latach 60. XX wieku. Po zakończeniu gazyfikacji osiedla w 1968 roku, dwa lata później zaczęto budować bloki z wielkiej płyty. W 1969 roku nad ulicą Armii Czerwonej (obecną Paderewskiego) w miejsce skrzyżowania drogi z torami kolejowymi wybudowany został wiadukt, co skutecznie wyeliminowało zatory komunikacyjne. W 1976 roku, w ramach pracy społecznej, zrealizowano projekt Pawilonu Rzemiosła, a w 1989 powstała Przychodnia Specjalistyczna nr 2 „Centrum”.

W 1990 roku, na mocy uchwały rady miasta, osiedle „Centrum” zostało wyodrębnione jako jedno z 17 osiedli Zawiercia. Mimo zamierzeń o stworzeniu dużego ośrodka handlowo-usługowego przy dworcu kolejowym i autobusowym, te plany nie zostały zrealizowane. W 2012 roku oddano do użytku wyremontowany dworzec kolejowy, a w tym samym czasie zrewitalizowano także pl. Jana Pawła II, gdzie zamontowano nową fontannę.

Instytucje

W Zawierciu istnieje wiele istotnych instytucji, które odgrywają kluczową rolę w życiu lokalnej społeczności. Poniżej przedstawiamy listę najbardziej znaczących z nich:

• II Liceum Ogólnokształcące im. Heleny Malczewskiej,
• Komenda Powiatowa Policji,
• Miejski Ośrodek Kultury „Centrum”,
• Ośrodek Usług Opiekuńczo-Wychowawczych,
• Parafia św. Jana Pawła II,
• Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie,
• Przychodnia Rejonowa nr 2,
• Spółdzielnia Mieszkaniowa „Zawiercie”,
• Szkoła Podstawowa nr 3,
• Szkoła Podstawowa nr 4,
• Urząd Stanu Cywilnego,
• Zbór Zielonoświątkowy,
• Zgromadzenie zakonne Małych Sióstr Niepokalanego Serca Maryi.

---

Oceń: Centrum (Zawiercie)

---